J. Szczepkowski, Maska pośmiertna Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1935 r., odlew, rzeźbienie/gips

Maska wykonana z gipsu alabastrowego. Twarz ujęta do linii włosów w partii czołowej, następnie skroni, uszu, karku; szyja ścięta poniżej grdyki (w okolicach obojczyka). Silnie uwydatnione brwi oraz wąsy.

Autorem maski jest prof. Jan Szczepkowski (1878-1964). Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W latach 1925-1939 dyrektor Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych w Warszawie. Wśród jego wybitnych dzieł znajduje się m.in. pomnik Wojciecha Bogusławskiego w Warszawie oraz płaskorzeźby na elewacji gmachu Sejmu. Artysta rozpoczął prace nad sarkofagiem Marszałka, które jednak nie zostały ukończone przed wybuchem II wojny światowej.

Józef Piłsudski zmarł w Belwederze 12 maja 1935 r. (niedziela) o godzinie 20.45. W poniedziałek ok. godz. 2.40 twarz Marszałka ogolono, po czym prof. Jan Szczepkowski nałożył na nią masę gipsową w celu wykonania maski pośmiertnej. Po zdjęciu negatywowej formy maski (ok. godz. 3.30) zwłoki poddano sekcji, a następnie balsamowaniu, by móc je wystawić na widok publiczny. Profesor Szczepkowski wykonał kilkanaście (maks. 17) pozytywowych odlewów twarzy Marszałka. Do dziś zachowało się ok. 5 oryginalnych egzemplarzy maski pośmiertnej Józefa Piłsudskiego. W 1935 r. wykonano również kilka odlewów mózgu Marszałka, który zgodnie z wolą zmarłego przekazano do badań naukowych Uniwersytetowi Stefana Batorego w Wilnie (w pierwszych dniach II wojny światowej zaginął mózg, wszystkie jego odlewy oraz oryginalne klisze zdjęć organu). Ciało Marszałka spoczęło w Krypcie św. Leonarda na Wawelu (przeniesiono je z czasem do Krypty pod Wieżą Srebrnych Dzwonów, gdzie znajduje się do dziś). Serce złożono w grobie matki – Marii z Billewiczów Piłsudskiej, na Rossie w Wilnie.

Maska pośmiertna Józefa Piłsudskiego prezentowana jest na wystawie stałej, w sali – Kolekcjonerskie Pasje, wśród innych pamiątek związanych z osobą Marszałka – plakiet, archiwalnych fotografii, druków ulotnych, grafik, rysunków, pamiątek sentymentalnych (końcówka laski, która przypuszczalnie należała do Marszałka; fragment całunu z lawety, na której złożona była trumna z ciałem Józefa Piłsudskiego podczas uroczystości pogrzebowych). 

W kolekcji muzeum znajduje się również inny unikalny obiekt – atlas „Mózg Józefa Piłsudskiego”. Jest to wydany w 1938 r. zbiór fotografii mózgu Marszałka, stanowiący podsumowanie pierwszego etapu jego badań. Obecnie na świecie znajduje się kilkanaście egzemplarzy tego unikatowego wydawnictwa. 

Bibliografia:

- B. Kwiatkowski, Mumie. Władcy, święci, tyrani, Warszawa 2005